Inleiding op het WACO-systeem – Wees Alert op COnsequentie.
De opvoeding geeft soms onverwacht problemen.
Kinderen luisteren niet. Beter, hebben geleerd niet te luisteren.
De orthopedagogiek houdt zich hiermee bezig. Ik heb als orthopedagoog in de praktijk van het onderwijs aan probleemkinderen een systeem ontwikkeld om ouders te leren kinderen beter te laten luisteren zonder de strijd aan te gaan. Wordt op scholen gebruikt en veel ouders hebben er baat bij. Zeer succesvol. Je kunt er een afspraak voor maken.
Eerste afspraak is een kennismaking van 45 minuten om in te schatten of WACO gebruikt kan worden. Erna een afspraak van 90 minuten voor WACO-training. Na 4 weken een tweede afspraak van 90 minuten voortzetting training. Indien mogelijk, dienen beide ouders aanwezig te zijn op alle 3 afspraken. Totaal van 5 sessies.
DE WACO – AANPAK
“Ze luisteren nooit!”.
Ik vermoed de meest gehoorde klacht waar het gaat om het gedrag van kinderen. “Ben zo moe” is waarschijnlijk de meest gehoorde klacht van volwassenen. Iets van deze tijd? Zou de ene klacht iets te maken hebben met de andere klacht?
In mijn praktijk kom ik beide klachten vaak tegen. Met de tweede is van alles te doen. De eerste ligt anders. In veel gevallen is het ‘niet luisteren’ van kinderen een direct gevolg van een niet consequente aanpak van de ouders. Dit is geen kritiek! Slechts een constatering.
Ouders -jong of ouder- zijn vaak onvoldoende op de hoogte van een bepaalde aanpak en/of gedragsmodificerende technieken om goed effect te hebben op het gedrag van hun kinderen, zeker als er sprake is van meer dan normale gedragsproblemen.
Oud hoogleraar psychologie René Diekstra schreef hierover het boekje ‘Grondwet van de opvoeding’ (Uitgeverij Karakter, 2003). Ik moet zeggen dat ik het eens ben met de stellingen in zijn boekje. Goed om te lezen bijvoorbeeld, dat (toekomstige) ouders geschoold dienen te worden in het opvoeden van kinderen.
We hebben tegenwoordig voor alles een diploma nodig. Waarom dan niet ook een ‘verkeers-diploma’ voor het opvoeden van kinderen? Bijvoorbeeld ouders trainen om consequent te worden volgens een speciale aanpak. Dit voorkomt een hoop strijd met dreigen van ouders en uitdagen door kinderen.
Het WACO-systeem is zo’n speciale aanpak. Om dit systeem, deze aanpak ‘Wees Alert op COnsequentie’ goed te leren begrijpen, eerst het volgende:
Vindt u het ook zo lekker om eens hard te rijden? Lekker zoevend over de grote weg. Vrijheid! U weet dat het niet mag èn u weet -lekker even weggestopt- dat het consequenties kan hebben, die envelop die een tijdje later op de mat valt. Bon!
Op sommige stukken hangt boven de weg een bord dat oplicht als u eraan komt: “U rijdt te snel.” Ik weet niet hoe het u vergaat maar ik denk: “het zal me een worst wezen.”
Op de snelweg ligt dit anders. Ik weet dat ergens een camera kan staan die mij flitst, maar ik neem het risico en geef even een poep gas. Als het vóórkomt dat ik op dat stuk weg geflitst word, dan ben ik de volgende keer op dat stuk weg absoluut ALERT.
Wat is nu het verschil tussen het oplichtende bord en de flitspaal? De CONSEQUENTIE.
Een consequentie waarvan ik nooit zeker weet of die inderdaad deze keer komt. Niet elke flitspaal is altijd ingeschakeld. Maar als de consequentie volgt, is deze onprettig.
Samengevat: er zijn 4 factoren in het spel.
- De overheid die zegt: u mag hier 100 km per uur. Het is niet slim om hier harder te gaan. U weet wat verwacht wordt.
- We laten het aan u over en gaan geen strijd aan.
- We zeggen u niet precies waar de palen staan en of ze actief zijn, of niet.
- De consequentie merkt u vanzelf wel.
Terug naar de opvoedingssituatie. Speelt dit principe daar ook?
Een voorbeeld uit de school. Voor beginnende leerkrachten vaak een groot probleem: de rij! Weet u het nog: even duwen, plagen, niet op je plek staan, kletsen, de leerkracht dreigt, boos, enzovoort.
Ik deed het altijd als volgt: gewoon wachten de eerste pauze tot ze uit zichzelf een rij hadden gemaakt. Geen strijd! Ze weten dat dit VERWACHT wordt. Soms duurde het elf minuten.
Als het dan eindelijk zover was, zei ik alleen maar nadrukkelijk: “Ik ben ontevreden,” vervolgens naar de klas. Er werd verder niet meer over gepraat tot de volgende dag.
Dan als de pauzebel ging en alle kinderen begonnen met opruimen riep ik: “HO, HO weten jullie nog gisteren? Ik was ontevreden over de rij. Het duurde toen elf minuten totdat jullie stonden. We werken nu die elf minuten door.” CONSEQUENTIE! Ze wisten wat verwacht werd.
Dus: WACO – Wees Alert op COnsequentie.
Nogmaals de vier regels van het WACO-effect:
- Ga niet de strijd aan. Het kind weet wat er verwacht wordt.
- Dreig niet met straf. Van straf leer je niets. Er wordt je alleen iets ontnomen. Er is vaak geen relatie met de oorzaak. Ga ook niet over tot belonen, want uiteindelijk moet u uw kind een nieuw vliegtuig kado doen.
- Gebruik een trefzin: Zeg bijvoorbeeld “ik ben niet tevreden” of “hier ben ik niet blij mee” of vind uw eigen trefzin die u steeds weer gebruikt. Een ‘ik-boodschap’ (anker).
- Kom op een strategisch moment met de consequentie. Dit is wanneer het kind iets vraagt, van ú iets verwacht. “Nee, dat doe ik niet voor je” of “dat mag niet” “Weet jij nog dat ik vanmorgen of gisteren ontevreden was?”
Deze techniek vraagt voorbereiding, oefening en vooral inzicht. Voor sterkere problemen op het niveau van gedrag, zoals gedragsproblemen bij ADHD- problematiek is de techniek goed bruikbaar maar vraagt om extra training en begeleiding. Tot slot: werk altijd met 1 storende gedraging tegelijk en… deze WACO-aanpak geldt niet voor het veranderen van ad hoc-gedrag!